• Drukuj
• E-mail

Szczegóły

Utworzono: 20.03.2014 14:44

Odsłony: 3657

Stan środowiska naturalnego, warunkowanego brakiem dużych zakładów przemysłowych i dominacją rolnictwa, pozwolił na objęcie terenów gminy systemem ochrony. Głównym obszarem chronionym jest Chełmski Park Krajobrazowy. Urozmaicony krajobraz i różnorodność siedlisk sprawia, ze park posiada bogaty świat roślin i zwierząt. Dotyczy to szczególnie terenów torfowiskowych, chronionych w rezerwatach „Bagno Serebryskie” i „Brzeźno”. Wymienione rezerwaty chronię torfowiska niskie węglanowe i wraz z rezerwatem „Torfowisko Sobowice” stanowią najcenniejsze obiekty przyrodnicze w okolicach Chełma, których walory są niezwykłe w skali Europy.  Drugim terenem jest Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu, położony w północnej i centralnej części powiatu chełmskiego. Obok rezerwatów położonych na obszarze ChPK, na terenie gminy znajduje się jeszcze rezerwat florystyczno-stepowy „Stawska Góra” oraz wzgórze widokowe „Dziewicza Góra” w Horodyszczu-Kolonii. System obiektów chronionych uzupełniają użytki ekologiczne. Są to tereny bagienno-torfowiskowe, usytuowane w okolicach Janowa, Nowosiółek, Srebrzyszcza, Stańkowa i Zawadówki. W sumie tą formą ochrony objęto prawie 400 hektarów terenu. Część terenów gminy, wraz z obiektami chronionymi, została również włączona do sieci Natura 2000.

CHEŁMSKI PARK KRAJOBRAZOWY

Park został utworzony w 1983 r. izajmuje powierzchnię 16457 ha. Położony jest na terenie gmin: Chełm, Dorohusk, Ruda Huta i Sawin. Północna część parku (Pagóry Chełmskie) jest bardziej urozmaicona krajobrazowo od południowej, którą stanowią płaskie rozległe zagłębienia - najczęściej torfowiska Obniżenia Dubienki. Chełmski Park Krajobrazowy znajduje się w zlewni Bugu. Przez teren parku płynie rzeka Uherka wraz z  dopływami  Lepietuchą  i  Gdolą,  odwadniającą torfowisko „Brzeźno” oraz Kanał Świerżowski odwadniający torfowisko „Roskosz”. Na terenie parku znajduje się zalew w Stańkowie /pow. 40,3 ha/, zasilanym przez rzeczkę Słyszówkę, żyją mewy śmieszki, kilka gatunków kaczek, perkozy oraz bączek i bąk a w jego szuwarach bytuje żółw błotny. Na obszarze parku znajdują trzy rezerwaty („Bachus”, „Błota Serebryskie”, „Brzeźno”). ChPK powstał w celu ochrony dużych kompleksów leśnych w okolicach Czułczyc i Sawina (zajmujących 44% powierzchni parku) oraz łąk i torfowisk. Lasy charakteryzują się ogromną różnorodnością siedliskową (m. in. las świeży, las mieszany świeży, las wilgotny). Znaczne powierzchnie zajmują sztucznie wprowadzone bory sosnowe oraz bory mieszane. Występują również podmokłe lub bagienne lasy brzozowo-olchowe z dominacją brzozy omszonej. Urozmaicony krajobraz i różnorodność siedlisk sprawia, że park posiada bogaty świat roślin i zwierząt. Dotyczy to szczególnie terenów torfowiskowych, chronionych w rezerwatach „Bagno Serebryskie” i „Brzeźno”. Oba rezerwaty chronią torfowiska niskie węglanowe i wraz z rezerwatami „Roskosz” i „Torfowisko Sobowice” stanowią najcenniejszy obiekt przyrodniczy w okolicach Chełma, które walory są niezwykłe w skali Europy.

Torfowiska te rodzaju rozwijają się w zagłębieniach terenu na płytko zalegających pokładach kredy piszącej, która pęczniejąc pod wpływem wody tworzy słabo przepuszczalną ilastą zwietrzelinę, stanowiącą bogate źródło wapnia i innych składników mineralnych dla roślin. Na obszarze torfowisk znajdują się również liczne wzniesienia kredowe z roślinnością ciepłolubną. Występowanie obok siebie roślinności torfowiskowej i kserotermicznej należy do wyjątkowo rzadkich zjawisk. Najbardziej wilgotne centralne części torfowisk porastają wielohektarowe łany kłoci wiechowatej, występującej w Polsce tylko na kilkunastu stanowiskach, lecz tylko w okolicach Chełma spotykanej w tak dużych ilościach i na tak rozległych powierzchniach.. Tereny porośnięte przez kłoć wiechowatą, otaczają zespoły turzyc (darniowej, tunikowej, dwustronnej, prosowej, Davalla i Buxbauma). Ponadto na torfowiskach występuje wiele gatunków chronionych i rzadkich roślin. 43 gatunki podlegają prawnej ochronie, wśród których występują niezwykle rzadkie: starzec cienisty, języczka syberyjska, dwulistnik muszy i wątlik błotny i owadożerny tłustosz dwubarwny. Na łąkach otaczających torfowiska występują również: goździk pyszny, kosaciec syberyjski, kosatka kielichowa, ciemiężyca zielona, goryczka wąskolistna, czarcikęs łąkowy i zerwa kulista. Na kredowych grądzikach można spotkać: oman wąskolistny, lebiodką pospolitą, przelot pospolity, dąbrówką kosmatą, wiązówką bulwkową, głowienką wielkokwiatową i goryczką krzyżową. Wśród wielu chronionych gatunków roślin w lasach parku można spotkać: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, buławnik wielkokwiatowy, podkolan biały i gnieźnik leśny. Niezwykle bogata jest fauna parku, na obszarze którego stwierdzono gniazdowanie 152 gatunków ptaków. Wśród kłoci wiechowatej gniazdują: wodniczka, błotniak popielaty, sowa błotna, bąk i kropiatka. Na przyległych łąkach występują: kulik wielki, derkacz i dubelt.. Najcenniejszym ptakiem jest wodniczka i w rejonie torfowisk węglanowych bytuje jedna z czterech największych populacji tego gatunku w Polsce. Czyni to z chełmskich torfowisk ostoję ptactwa o znaczeniu europejskim. W niedostępnych podmokłych drzewostanach gnieżdżą się również żurawie, a w partiach lasów graniczących z łąkami i torfowiskami zakładają gniazda orliki krzykliwe. Oprócz dzięciołów - dużego, średniego, czarnego i dzięciołka, występuje tu rzadki dzięcioł białogrzbiety. W grądach występuje muchołówka białoszyja. Lasy parku są ponadto jednymi z najbardziej wysuniętych na południe stanowisk lęgowych droździka. Poznanie walorów ChPK i torfowisk węglanowych umożliwiają ścieżki dydaktyczne w rezerwatach „Brzeźno” i Błota Serebryskie” oraz Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny w Brzeźnie.

CHEŁMSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Położony jest w północnej i centralnej części powiatu chełmskiego oraz częściowo w powiecie łęczyńskim (gmina Cyców) i włodawskim (gminy Urszulin i Hańsk). Zajmuje powierzchnię 32 110 ha, z czego około 24 750 ha w pow. chełmskim (gminy Chełm, Sawin, Wierzbica, Siedliszcze, Ruda Huta, Kamień, Dorohusk, Żmudź i Leśniowice). Tworzą go krajobrazy Pagórów Chełmskich i Obniżenia Dubienki. W lasach tego obszaru występują najczęściej drzewostany wielogatunkowe (zwłaszcza przekształcone grądy lipowo-grabowe z udziałem grabu, dębu, osiki, klonu, sosny lub dąbrowy świetliste) z bogatym runem i podszytem, zaś w obniżeniach terenu torfowiska niskie typu węglanowego, na których występuje wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Do osobliwości tego terenu należą: kłoć wiechowata, gnidosz królewski, zerwa kulista, dziewięćsił bezłodygowy i wiele innych gatunków. W centrum obszaru położony jest Chełmski Park Krajobrazowy oraz dwa rezerwaty - leśny „Serniawy” i torfowiskowy „Roskosz”.      

BAGNO SEREBRYSKIE

Rezerwat torfowiskowy o powierzchni 376,62 ha, utworzony zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 9 października 1991 r. Położony jest pomiędzy wsiami Gotówka Niemiecka, Koza Gotówka, Nowiny i Leśniczówka, w północno-wschodniej części gminy (część rezerwatu leży na obszarze gminy Ruda Huta). Rezerwat otaczają głównie użytki rolne, jedynie w jego północno-zachodniej części przylega on do zarośli i lasu, przy wschodnim krańcu rezerwatu istnieje dość wysoki nasyp kolejowy linii Chełm-Włodawa.

Chronione w obrębie rezerwatu torfowisko węglanowe zajmuje płaskie zagłębienie zamknięte łagodnymi pagórkami o wysokości względnej do kilku metrów. Zagłębienie to wypełnione jest gytią i torfami niskimi zawierającymi dużą ilość węglanu wapnia dostarczanego przez wody opadowe z otaczających wzniesień. Istnienie osadów gytii wapiennej i kredy jeziornej odkryte zarówno w rezerwacie „Bagno Serebryskie”, jak i na pozostałych chełmskich torfowiskach węglanowych świadczy wyraźnie o ich polodowcowym pochodzeniu. Współczesne torfowiska były efektem zarastania przez roślinność bagienną niewielkich jeziorek powstałych po roztopie lodowca. Na torfowisku wyznaczono ścieżkę dydaktyczną, która zlokalizowana jest w północno-zachodniej części rezerwatu. Początek ścieżki znajduje się w miejscowości Nowiny za budynkiem Domu Pomocy Społecznej. Prowadzi ona do wieży obserwacyjnej a dalej poprzez łąki i nasyp kolejowy ku południowej granicy rezerwatu. Na początku i na końcu ścieżki umieszczono tablice informujące o przyrodzie oraz formach ochrony rezerwatu.

Dominującym zbiorowiskiem roślinnym rezerwatu, pokrywającym centralne partie torfowiska (ok. 60% pow.), jest zespół kłoci wiechowatej, który tworzy zwarte łany. Jej łanowa struktura porastania jest ewenementem w skali kraju, gdyż w innych rejonach Polski występuje niemal wyłącznie jako roślinność szuwarowa otaczająca jeziora. Obrzeża szuwarów kłociowych porastają niewielkie płaty rzadkich zespołów turzycowych: zespół turzycy prosowej, tunikowej oraz zanikający zespół turzycy Bauxbauma. Nieco większe połacie zajmują: zbiorowisko z turzycą darniową i rzadki w Polsce zespół marzycy rudej. W rowach melioracyjnych i torfiankach, które występują najliczniej przy nasypie kolejowym w północno-wschodniej części rezerwatu, stwierdzono zespół grzybieni północnych. Obrzeża torfowiska oraz wyniesione kredowe wysepki  we wschodniej części rezerwatu  zajmują zbiorowiska łąkowe o dużej różnorodności gatunkowej. Na kredowych wyniesieniach o charakterze kserotermicznym występują masowo: przelot pospolity, głowienka wielkokwiatowa, czyściec prosty, ożenka właściwa, turzyca filcowata oraz chronione storczyk kukawka i kosatka kielichowa. W miejscach wilgotniejszych występują łąki trzęślicowe ze storczykiem krwistym, gnidoszem królewskim, kosaćcem syberyjskim oraz dwoma gatunkami turzyc: Hosta i Davalla. Koszone partie łąk zajmuje m.in. zespół ostrożenia łąkowego, z prawnie chronionymi gatunkami: zerwą kulistą, goryczką wąskolistną i goździkiem pysznym. Na terenie rezerwatu prowadzi się także usuwanie roślinności drzewiastej zarastającej cenne murawy kserotermiczne. Wśród chełmskich torfowisk węglanowych rezerwat „Bagno Serebryskie” jest najuboższy pod względem liczby gatunków motyli dziennych. Wśród nich ochronie podlegają: paź królowej, mieniak tęczowiec oraz modraszki: telejus i nausitous, jak również nalężące do gatunków wymierających: strzępotek soplaczek, czerwończyk nieparek.. Torfowisko jest miejscem gniazdowania błotniaków: łąkowego (12-22 par) i stawowego (6-15 par). W okresie zimowym stwierdzono noclegowiska błotniaków zbożowych. Łąki przylegające do torfowiska są miejscem gniazdowania siewkowców: czajek, krwawodziobów, rycyków, kulików wielkich, dubeltów. W 1991 roku gniazdowały dwie pary uszatek błotnych. Z wróblowców najciekawszymi gatunkami są podróżniczek i wodniczka, której badania ilościowe na tym torfowisku prowadzono już od 1986 r. W rowach i torfiankach rezerwatu rokrocznie obserwowane są żółwie błotne. 

TORFOWISKO SOBOWICE

 Rezerwat torfowiskowy o powierzchni 95,46 ha, utworzony rozporządzeniem Wojewody Lubelskiego z dnia 5 marca 2004 r. Torfowisko objęte częściową ochroną rezerwatową położone jest w centralnej części gminy. Usytuowane jest w obniżeniu pomiędzy dwoma pagórami. Zbocza wzniesienia zamykającego rezerwat od południa zajmują rozległe pola uprawne, a wzniesienia leżącego na północ porasta las. Przy zachodniej granicy rezerwatu bierze początek, a następnie płynie granicą północną niewielki potok – Janówka, będący dopływem Uherki. Dolinę potoku poniżej rezerwatu zajmują zagospodarowane łąki kośne oraz tereny zdegradowane w wyniku eksploatacji torfu. Wschodnią część torfowiska ograniczają także łąki oraz pola uprawne. Granice tego obiektu na niewielkim odcinku przylegają do torów linii kolejowej Chełm – Lublin. Pod względem walorów florystycznych rezerwat „Torfowisko Sobowice” jest jednym z najciekawszych obiektów na Lubelszczyźnie. Wyraźnie różni się florystycznie od torfowisk Roskosz, Brzeźno, Bagno Serebryskie. W przypadku roślinności torfowiskowej nie rośnie tu kłoć wiechowata. Na terenie rezerwatu dominują inne stanowiska typowo torfowiskowe, towarzyszą im zespoły roślinności ciepłolubnych muraw, zarośli oraz fragmenty zalesione. Najrzadsze zbiorowiska torfowiskowe występujące na terenie rezerwatu to zespoły: turzycy Davalla i marzycy rudej. Osiągają one niespotykaną na pozostałych torfowiskach węglanowych powierzchnię. Na uwagę zasługuje również niespotykany w pozostałych rezerwatach zespół zaroślowy z brzozą niską i wierzbą rokitą. Niezwykle ciekawa roślinność ciepłolubna występuje na dwóch niewielkich wysepkach wapiennych. Rośnie tu wisienka stepowa, powojnik prosty, tojad dzióbaty, pluskwica europejska a brak jest występujących na pozostałych torfowiskach omanu wąskolistnego, starca cieniostego i lnu złocistego. Spośród występujących tu roślin na uwagę zasługują gatunki chronione: powojnik prosty, mieczyk dachówkowaty i masowo występujący tojad dzióbaty. Obrzeża wysepek oraz znaczne fragmenty w południowej części rezerwatu zajmują bogate florystycznie i obfitujące w rzadkie gatunki roślin łąki trzęślicowe. Rosną tu m.in. storczyki: krwisty, szerokolistny, kruszczyk błotny oraz gnidosz królewski, goryczka wąskolistna, kosaciec syberyjski i ciemiężyca zielona. Na wilgotnych łąkach w obrębie rezerwatu występuje największa na Lubelszczyźnie populacja pełnika europejskiego. Dwie rośliny wymagają szczególnego komentarza. Pierwszą z nich języczka syberyjska – gatunek nieznany dotychczas z terenu Lubelszczyzny, mając jedyne stanowiska na Kielecczyźnie. Uznany jest on za ginący w Polsce. W okresie letnim ochroni się aktywnie języczkę syberyjską. Stanowiska tego gatunku odsłania się każdego roku, w okresie gdy jest ona najbardziej narażona na zacienienie i zagłuszenie przez otaczające rośliny. Następną rośliną jest storczyk wątlik błotny, znany dotychczas z jednego stanowiska na Lubelszczyźnie. Na terenie tego rezerwatu prowadzi się także w okresie zimowym wycinkę zadrzewień i zakrzewień, głównie wierzbowych i brzozowych. Rośliny i zwierzęta zasiedlające otwarte tereny torfowiskowe, są wypierane w wyniku zmieniającego się siedliska. Zarastające torfowisko szybko utraciło by swoje cenne walory przyrodnicze. Zabiegi prowadzące do odsłonięcia zarośniętych przez drzewa i krzewy powierzchni prowadzi się na tym terenie w zależności od tempa zarastania, co kilka lat. Występują tu motyle znane z nielicznych stanowisk lub nie podawane dotychczas z terenu Polski, jak również gatunki rzadkie w Europie. Do najcenniejszych motyli dziennych należą chronione: paź królowej, mieniak tęczowy, strzępotek edypus, modraszek telejus, modraszek nausitous, jak również gatunki narażone na wyginięcie: strzępotek soplaczek, czerwończyk nieparek i modraszek alkon oraz gatunki rzadkie: rojnik morfeusz, rusałka wierzbowiec, bielinek rukiewnik, wietek gorczycznik, czerwończyk płomieniec i modraszek malczyk. W porównaniu do innych torfowisk węglanowych awifauna tego rezerwatu jest dosyć uboga. Gniazdują tu dubelty, błotniaki łąkowe. Pod koniec lat osiemdziesiątych na torfowisku obserwowano nie gniazdujące obecnie wodniczki. W 2005 roku we wrześniu obserwowano na tych terenach młode tegoroczne żółwie błotne.

STAWSKA GÓRA

Rezerwat florystyczno-stepowy o powierzchni 4 ha, utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 listopada 1956 r. Rezerwat jest położony na wierzchowinie bocznej kulminacji Góry Czubatki na obszarze Pagórów Chełmskich. Podłoże węglanowe oraz położenie na oświetlonym zboczu pozwoliło na zachowanie rzadkiej flory i fauny. Środkowa część rezerwatu poryta jest przez głębokie, nawet półtorametrowe leje. Są to pozostałości po niemieckich pociskach artyleryjskich. W czasie II wojny światowej obszar Stawskiej Góry wykorzystywany był na poligon wojskowy. Celem ochrony są stanowiska roślinności stepowej z dziewięćsiłem popłocholistnym. Zalicza się do rezerwatów florystycznych o ochronie ścisłej. Rezerwat leży na wzniesieniu zbudowanym ze skał kredowych.

Wzgórze nazwane “Stawska Górą” stanowi kulminację na zachodnim zboczu potężnego wzniesienia, którego szczytowa część wznosząca się na wysokość 238,7 m n.p.m. nosi nazwę Łysej Góry. Szatę roślinną rezerwatu można określić jako kserotermiczną z dużym udziałem gatunków stepowych. Na terenie tego rezerwatu stwierdzono występowanie 216 gatunków roślin naczyniowych i 28 gatunków mchów. Wśród nich 30 należy do gatunków rzadkich, w tym 6 objętych jest ochroną ścisłą. Najliczniejszą grupę stanowią rośliny zielne, o wiele mniej jest krzewów, natomiast drzewa reprezentowane są tylko przez 4 gatunki. Całkowitą ochroną objęte są gatunki takie jak: dziewięćsił bezłodygowy, miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, orlik pospolity, goryczka krzyżowa. Trzy gatunki objęte są ochroną częściową: kruszyna pospolita, kalina koralowa i pierwiosnka lekarska. Inne gatunki tj. dziewięćsił popłocholistny, wiśnia karłowata (zwana również wisienką stepową) i starzec cienisty należą do gatunków zagrożonych wyginięciem i zostały wpisane do “Polskiej Czerwonej Księgi Roślin”. Najbardziej znaną rośliną rezerwatu jest dziewięćsił popłocholistny, występujący jeszcze w 3 miejscach w Polsce (Rogów na  Zamojszczyźnie  oraz  okolice   Pińczowa  i   Miechowa). Roślina umieszczona jest w godle Towarzystwa Botanicznego oraz na odznace „Turysta-Przyrodnik”. Na Stawskiej Górze została odkryta przez Marię Hemplówną (1834-1904), uczestniczkę powstania styczniowego (pełniła rolę kurierki) oraz wybitnego botanika i etnografa (współpracowała ze znanym etnografem Oskarem Kolbergiem). Odkrycia dokonała 8 sierpnia 1880 r., kiedy dziewięćsił był nieznaną rośliną. Maria Hemplówna na powierzchni ok. 20 morgów stwierdziła istnienie 600 egzemplarzy tego unikatowego gatunku i wyniki swoich badań opublikowała we czasopismach „Wszechświat”, „Pamiętnik Fizjograficzny” i „Przyroda i Przemysł”.

Dziewięćsił popłocholistny jest niezwykle ciekawą rośliną. W pogodne i słoneczne dni łuski okrywy kwiatostanowej rozchylają się ukazując kwiaty. Błyszczące wewnętrzne łuski zwabiają owady, które dokonują zapylenia. Gdy pada deszcz, kwiat zamyka się. Nasiona opatrzone są delikatnym puchem i z trudnością wnikają w głąb gleby. W naturalnych warunkach tego zabiegu dokonywały kopyta pasących się na murawie stepowej zwierząt. Kiełkujące nasiona napotykają jeszcze jedną trudność – do rozwoju wymagają pełnego oświetlenia. Dziewięćsił zakwita tylko raz w ciągu swojego życia – po piętnastu latach i następnie ginie. W rezerwacie „Stawska Góra” w 1994 r. stwierdzono obecność ok. 1 700 okazów.

Innym ciekawym i zagrożonym gatunkiem jest wiśnia karłowata. Jest to krzew osiągający wysokość 1 metra. W Polsce występuję na Wyżynie Lubelskiej, w okolicach Przemyśla i Torunia. Największym zagrożeniem dla tego gatunku jest wiśnia pospolita, która tworzy z wiśnią karłowatą płodne mieszańce.

Trzecim zagrożonym gatunkiem, który występuje w rezerwacie jest starzec cienisty, którego stanowiska można spotkać w Tatrach, na chełmskich torfowiskach węglanowych oraz na Białej Górze koło Tomaszowa Lubelskiego. Roślina w okolicach Chełma osiąga 180 cm wysokości.

Wśród zwierząt bezkręgowych występuje na terenie rezerwatu wiele gatunków rzadkich, głównie motyli, których stwierdzono tu 331 gatunków. Spośród wszystkich występujących na terenie rezerwatu gatunków owadów, 5 należy do gatunków chronionych, a 27 do gatunków rzadkich wpisanych na “Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce”. Z innych bezkręgowców na “Stawskiej Górze” występują: pająki, owady uskrzydlone, pluskwiaki, pszczołowate, karaczany, chrząszcze. Stwierdzono tu występowanie 331 gatunków motyli reprezentujących 31 rodzin. Do chronionych kręgowców zalicza się ropuchę paskówkę i liczne gatunki ptaków. Większość z nich należy do bardzo cennych elementów naszej stepowej fauny, która ma niewielkie możliwości przetrwania bez czynnej ochrony. W wyniku dotychczasowych badań z tego niewielkiego rezerwatu wykazano 600 gatunków zwierząt należących do różnych grup systematycznych.

BRZEŹNO

Rezerwat torfowiskowy o powierzchni 165,08 ha, utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 stycznia 1973 r. Na obszarze gminy znajduje się część rezerwatu (pozostała na terenie gminy Dorohusk). Otoczenie rezerwatu to przede wszystkim pola uprawne i kośne łąki utworzone po zmeliorowaniu i osuszeniu terenów niegdyś zajmowanych przez torfowisko. W zachodniej części torfowisko przylega do lasu, w południowo-wschodniej zaś do szosy Chełm-Dorohusk. Powierzchnia torfowiska jest nieznacznie nachylona w kierunku północnym. W rezerwacie dominują szuwary kłoci wiechowatej pokrywając 70% rezerwatu. Obrzeża torfowisk oraz licznych śródtorfowiskowych wysepek porastają niskoturzycowe młaki z dominującymi: marzycą rudą, turzycą Davalla, oraz szuwary z turzycą Buxbauma. Są one miejscem występowania rzadkich gatunków storczyków: kruszczyka błotnego i storczyka krwistego. Kredowe wzniesienia tak zwane grądziki występują głównie na torfowisku Brzeźno. Porastają je murawy kserotermiczne ustępujące ku brzegom wilgociolubnej roślinności łąkowej. Łąki trzęślicowe obejmują 20% powierzchni rezerwatu i są miejscem występowania rzadkich gatunków roślin takich jak: paproć – nasięźrzał pospolity, pełnik europejski, kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna, gnidosz królewski czy ciemiężyca zielona. Centralne fragmenty wyniesień porastają murawy o charakterze kserotermicznym. Powstały one dzięki dawniej prowadzonej ekstensywnej gospodarce sprowadzającej się głównie do koszenia i wypasu. Wyróżniono na nich zespół omanu wąskolistnego. Licznie występują tu: storczyk kukawka, gółka długoostrogowa, głowienka wielkokwiatowa, zawilec wielkokwiatowy. Znaczne fragmenty wysepek porastają, celowo usuwane w ostatnich latach, zarośla z osiką i wierzbą oraz zadrzewienia sosnowe i brzozowe. Runo w starszych drzewostanach wzbogacają trzy gatunki storczyków: listera jajowata, gnieźnik leśny i podkolan zielonawy.. W rowach melioracyjnych oraz nielicznych torfiankach występują „łąki” ramienicowe, niewielkie skupienia grążeli żółtych oraz owadożerne pływacze: zwyczajny, drobny i średni. Do największych osobliwości flory tego rezerwatu można zaliczyć sporą populację starca cienistego oraz dwulistnika muszego. Poza torfowiskami węglanowymi oba te gatunki mają tylko dwa stanowiska w Polsce. Wśród motyli jest tu pięć gatunków chronionych: paź królowej, mieniak tęczowiec, mieniak strużnik, modraszek telejus, modraszek nausitous, oraz narażone na wymarcie: przeplatka aurinia, strzępotek soplaczek, czerwończyk nieparek, modraszek alkon. Rzadko spotykane na terenie kraju gatunki reprezentują: wietek gorczycznik, bielinek rukiewnik, rusałka wierzbowiec i modraszek malczyk. Ptaki drapieżne reprezentowane są przez błotniaka łąkowego, stawowego, kobuza. Spośród siewkowców zaobserwowano gniazdowanie czajki, rycyka i kulika wielkiego. W 1991 roku zaobserwowano gniazdowanie dwóch par uszatki błotnej – jednej z najrzadziej widywanych sów gniazdujących w Polsce. Wśród wróblowatych występuje tu wodniczka, podróżniczek, pokląskwa, brzęczka, świerszczak i rokitniczka.

POMNIKI PRZYRODY