• Drukuj
• E-mail

Szczegóły

Utworzono: 21.01.2010 14:54

Odsłony: 24920

     Gmina Chełm jest położona we wschodniej części województwa lubelskiego. Swoją nazwę zawdzięcza miastu Chełm. Gmina formalnie powołana została uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie z 5 grudnia 1972 r. (wprowadzoną 1 stycznia 1973 r.), w ramach likwidacji istniejącego od 1954 r. podziału na gromady. Swoim kształtem nawiązywała do istniejącej już w XIX w. Gminy Chełm, przekształconej z czasem w Gminę Krzywiczki (od okresu międzywojennego z siedzibą w Pokrówce). Objęła również część obszaru dawnej Gminy Staw. Do 1975 r. funkcjonowała w ramach powiatu chełmskiego, a następnie w województwie chełmskim. W 1984 r. z części jej terenów (oraz Gminy Żmudź) utworzono Gminę Kamień. Z dniem 1 stycznia 1999 r. ponownie weszła w skład odtworzonego powiatu chełmskiego. Obecnie zajmuje powierzchnię 22 180 ha i należy do największych gmin Lubelszczyzny, zamieszkanej przez  ponad 14 000 osób.

      Gmina Chełm leży na obszarze dwóch makroregionów geograficznych, Polesia Wołyńskiego oraz Wyżyny Lubelskiej. Główną częścią pierwszej krainy są Pagóry Chełmskie, system łagodnych wzniesień, zbudowanych z margli kredowych i piaskowców. Na zachód od Pagórów rozciąga się Obniżenie Dorohuckie, równina na kredowym podłożu, której znaczne powierzchnie zajmują łąki oraz torfy. Od wschodu z Pagórami graniczy Obniżenie Dubienki, w którego podłożu również dominują utwory kredowe. Dodatkowo w licznych obniżeniach terenu występują piaski, torfowiska i mady, najczęściej porośnięte przez łąki i lasy. Hydrograficznie gmina należy do dorzecza Bugu, do którego wpadają główne rzeki regionu: Uherka (wraz z dopływami) i Udal. Klimatycznie leży na pograniczu strefy umiarkowanej i kontynentalnej. Obszar gminy jest bardzo zróżnicowany krajobrazowo, a gleby (najczęściej rędziny, lessy, mady) są na ogół bogate w składniki odżywcze. Warunkuje to dużą różnorodność siedlisk, a tym samym bogactwo gatunków roślin i zwierząt. Stosunkowo dużą powierzchnię (około 19 %), zajmują lasy, w większości lasy mieszane i liściaste, niezwykle bogate w chronione gatunki roślin.

      Stan środowiska naturalnego, warunkowanego brakiem dużych zakładów przemysłowych i dominacją rolnictwa, pozwolił na objęcie terenów gminy systemem ochrony. Głównym obszarem jest Chełmski Park Krajobrazowy, utworzony w 1983 r. na powierzchni 16 457 ha (na obszarze gminy 4 702 ha). Urozmaicony krajobraz i różnorodność siedlisk sprawia, że park posiada bogaty świat roślin i zwierząt. Dotyczy to szczególnie terenów torfowiskowych, chronionych w rezerwatach „Bagno Serebryskie” i „Brzeźno” (tylko część znajduje się na terenie gminy, poza obszarem gminy znajduje się jeszcze rezerwat „Roskosz”). Wymienione rezerwaty chronią torfowiska niskie węglanowe i wraz z rezerwatem „Torfowisko Sobowice” stanowią najcenniejszy obiekt przyrodniczy w okolicach Chełma, którego walory są niezwykłe w skali Europy. Torfowiska tego rodzaju rozwijają się w zagłębieniach terenu na płytko zalegających pokładach kredy piszącej. Krajobraz uzupełniają jeszcze liczne wzniesienia kredowe z roślinnością ciepłolubną. Występowanie obok siebie roślinności torfowiskowej i kserotermicznej należy do wyjątkowo rzadkich zjawisk. Najbardziej wilgotne centralne części torfowisk porastają wielohektarowe łany kłoci wiechowatej, występującej w Polsce tylko na kilkunastu stanowiskach, lecz tylko w okolicach Chełma spotykanej w tak dużych ilościach i na tak rozległych powierzchniach. Ciekawe są także zespoły turzyc (darniowej, tunikowej, dwustronnej, prosowej, Davalla i Buxbauma). Ponadto na torfowiskach występuje wiele gatunków chronionych i rzadkich roślin, z tego 43 gatunki podlegają prawnej ochronie, wśród których występują niezwykle rzadkie: starzec cienisty i wielkolistny, języczka syberyjska i owadożerny tłustosz dwubarwny. Na łąkach otaczających torfowiska występują również: goździk pyszny, kosaciec syberyjski i zerwa kulista. Na kredowych wzniesieniach można spotkać: omana wąskolistnego, wiązówkę bulwkową, głowienkę wielkokwiatową i goryczkę krzyżową. Wśród wielu chronionych gatunków roślin w lasach parku można spotkać: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity i buławnik wielkokwiatowy. Niezwykle bogata jest fauna parku, na obszarze którego stwierdzono gniazdowanie 152 gatunków ptaków. Wśród kłoci wiechowatej gniazdują: błotniak popielaty, sowa błotna i bąk. Na przyległych łąkach występują: kulik wielki, derkacz i dubelt. Najcenniejszym ptakiem jest wodniczka i w rejonie torfowisk węglanowych bytuje jedna z czterech największych populacji tego gatunku w Polsce. W niedostępnych podmokłych drzewostanach gnieżdżą się również żurawie, a w partiach lasów graniczących z łąkami i torfowiskami zakładają gniazda orliki krzykliwe

      Drugim obiektem jest Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu, położony w północnej i centralnej części powiatu chełmskiego. Tworzą go krajobrazy Pagórów Chełmskich i Obniżenia Dubienki. W lasach tego obszaru występują najczęściej drzewostany wielogatunkowe (zwłaszcza przekształcone grądy lipowo-grabowe z udziałem grabu, dębu, osiki, klonu, sosny lub dąbrowy świetliste) z bogatym runem, zaś w obniżeniach terenu torfowiska. Obok rezerwatów położonych na obszarze Chełmskiego Parku Krajobrazowego, na terenie gminy znajduje się jeszcze rezerwat florystyczno-stepowy „Stawska Góra”, utworzony w 1956 r. na powierzchni 4 ha. Usytuowany jest na malowniczym wzniesieniu, należącym do Pagórów Chełmskich, na wierzchowinie bocznej kulminacji Góry Czubatki. Na terenie tego rezerwatu stwierdzono występowanie 216 gatunków roślin naczyniowych i 28 gatunków mchów. Wśród nich 30 należy do gatunków rzadkich, w tym 6 objętych jest ochroną ścisłą. Najbardziej znaną rośliną rezerwatu jest dziewięćsił popłocholistny, występujący jeszcze w trzech miejscach w Polsce.

     Obszary chronione uzupełniają liczne pomniki przyrody. Jeden z najciekawszych znajduje się w miejscowości Horodyszcze-Kolonia. Jest to wzgórze widokowe „Dziewicza Góra”. Obiekt utworzony ze względu na walory krajobrazowe porośniętego dębami wzniesienia. Chronione drzewa znajdują się na terenie parku podworskiego w Nowych Depułtyczach (kasztanowiec biały i dąb szypułkowy). W parku podworskim w Stawie, znajdują się dwie pomnikowe lipy drobnolistne. Natomiast w Stańkowie znajdują się trzy modrzewie europejskie. Najmłodsze obiekty usytuowane są w Nowosiółkach Kolonii (źródło z niszą źródłową) oraz w Leśnictwie Góry (stanowisko groszku wschodniokarpackiego).

      System obiektów chronionych uzupełniają użytki ekologiczne. Są to głównie tereny bagienno-torfowiskowe, usytuowane w okolicach Janowa, Nowosiółek, Srebrzyszcza, Stańkowa i Zawadówki. W sumie tą formą ochrony objęto prawie 400 hektarów terenu. Część terenów gminy, wraz z obiektami chronionymi, została również włączona do sieci obszarów Natura 2000. W ramach tzw. „dyrektywy ptasiej” objęto ochroną teren „Chełmskich Torfowisk Węglanowych”. Natomiast w ramach tzw. „dyrektywy siedliskowej” ochroną objęto cztery obszary: „Torfowiska Chełmskie”, „Torfowisko Sobowice”, „Stawska Góra” oraz „Nowosiółki – Julianów”.