Strupin Duży

Położenie geograficzne (23°31 'E 51°05'N)

Duża miejscowość, zamieszkana w 2000 r. przez 456 osób i złożona z 130 gospodarstw. Wymieniana w źródłach historycznych od 1428 r. jako Strupin. Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej pw. Rozesłania Świętych Apostołów w Chełmie i była własnością królewską (należała do starostwa chełmskiego).

Według opisu z lustracji dóbr królewskich w 1564-65 r., wraz z Rożdżałowem, Krzywcami i Koczowem, Strupie tworzył rozległa osadę, złożoną z 26 osiadłych „dworzyszcz”. Podobnie jak pozostałe wymienione miejscowości, mieszkańcy Strupina zwolnieni byli z czynsz i ich obowiązki sprowadzały się do wykonywania prac na rzecz króla. Przede wszystkim uprawiali ziemię, ale także wykonywali posługi na rzecz zamku chełmskiego (porządkowali stajnie i zwozili drzewo). Mieli również obowiązek wyekwipować czterech żołnierzy, a także dostarczali miód z „Borku Strupińskiego”. Szczegółowo mówi o tym inwentarz starostwa z 1608 r., wymieniając 15 barci oraz podkreślając, że miód „z tego borku najlepszy bywa”. W Strupinie zamieszkiwali również zagrodnicy, zobowiązani do dostarczania podwód. Wymieniony inwentarz wymieniał w Strupinie 16 „dworzyszcz”, płacących po 12 groszy czynszu i dostarczających po 2 kapłony. Pracę wykonywano w wymiarze 2 dni tygodniowo (sprzężajem). Podobną ilość gospodarstw (15 „pułłanków”) wykazywano w kolejnej lustracji, z 1661-65 r. Niestety zniszczenia wojenne sprawiły, że zaledwie 3 i ¾ gospodarstw było osiadłych. Powinności strupińskich chłopów były podobne i obok czynszu dostarczali kapłonów, owies i jaja Wymieniono także karczmę w arendzie. W dokumencie pojawia się dosyć ciekawa informacja o żołnierzach ze Strupina (od czasów Stefana Batorego zwanych wybrańcami), którzy uskarżali się, że nie mają sprawiedliwie wymierzonego łanu gruntu, należnego im z racji służby wojskowej. Lustrator przyjął skargę i nakazał komornikowi granicznemu Walentemu Wiśniewskiemu wymierzenie gruntu, zaspakajając żądania Stanisława, Wojciecha, Marcina, Jana i Matwieja Naphalików.

W XVIII w. Strupie podniósł się ze zniszczeń. Według inwentarza z 1769 r. w osadzie mieszkało 23 poddanych zobowiązanych do pracy z koniem i 17 do pracy pieszej. Każdy pracował po 1 dniu tygodniowo. Było jeszcze 3 mieszkańców zwolnionych od tych obowiązków (stróż przy kancelarii, gajowy i „tywon” od wszystkiego. W części poświęconej lasom, wymieniano „Borek Strupiński”, który jednak prezentował się dosyć marnie ((„częścia sośnina, częścią chrusty, pomiędzy którymi dębina rzuciła”). W XVIII w. część mieszkańców zaliczano do unitów (funkcjonujących w ramach parafii pw. św. Mikołaja w Chełmie). W XIX w. Strupin wraz z całym starostwem chełmskim stał się własnością państwową (dobra jako majorat otrzymał generał Aleksander Lüders-Weimarn).

Zespół Szkół w Strupinie Dużym

Według informacji zawartych w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego…”, w 1827 r. w Strupinie istniało 35 domów i mieszkało 171 osób. Po powstaniu styczniowym część ziemi została rozparcelowana. W okresie międzywojennym Strupin (już jako Strupin Duży) należał do największych miejscowości w okolicach Chełma, znanych z różnorodnej aktywności społecznej. Między innymi ze Strupina pochodził międzywojenny poseł Józef Hołysz. Istniała tutaj również szkoła powszechna, w której w 1916 r. uczyło 74 dzieci (funkcjonująca obecnie w nowych budynku, powstałym w 1961 r. i rozbudowanym w ostatnich latach, jako Zespół Szkół im. Władysława Broniewskiego). W okresie I wojny światowej w szkole pracował Bolesław Remiszewski, a od 1930 r. Tadeusz Pasztyka.

W 1918 r. uczyło się w szkole 81 dzieci. Od okresu międzywojennego w Strupinie mieszkała Paulina Hołyszowa (1892-1975), jedna z najbardziej znanych poetek ludowych ziemi chełmskiej. Na bazie jej wierszy powstała muzyczna inscenizacja „Wesele Strupińskie” (muzykę przygotował chełmski kompozytor Eugeniusz Czarnota).

Z inicjatywy Amatorskiego Klubu Filmowego „Miś” w 1968 r. powstał również krótkometrażowy, kolorowy film, autorstwa chełmskiego filmowca Władysława Mroczki, będący zapisem inscenizacji. W domu Paulina Hołyszowej, po śmierci poetki, powstała Izba Pamięci (obecnie budynek już nie istnieje).

Ponadto w miejscowości zachowało się 17 drewnianych domów z XIX i początków XX w. oraz murowana kapliczka z 1920 r.

Kapliczka

Strupin Duży należy do parafii Miłosierdzia Bożego i parafii Chrystusa Odkupiciela w Chełmie. Funkcjonuje tutaj kaplica pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika.