Rożdżałów

Położenie geograficzne (23° 31'E i 51°04'N)

Rozległa miejscowość, zamieszkana w 2000 r. przez 397 osób i złożona ze 103 gospodarstw. Wymieniana w źródłach historycznych od 1434 r. jako własność królewska, należąca do parafii rzymskokatolickiej w Kumowie, a następnie do parafii Rozesłania Świętych Apostołów w Chełmie.

Według lustracji z 1564-65 r. Rożdżałów tworzył wraz z Krzywicami, Strupinem i Koczowem jedną osadę, złożoną z 26 gospodarstw („dworzyszcz”). Mieszkańcy zwolnieni byli od płacenia czynszu, jednak obowiązywały ich różnorodne „posługi” (oranie, koszenie, wożenie drzewa, zbieranie miodu, posługa na zamku chełmskim, w tym „stajnie zamkowe chędożyć i oprawować”, a także ekwipowanie czterech żołnierzy „w barwie”). Ponadto w Rożdżałowie istniał browar, karczma i staw. Inwentarz starostwa chełmskiego z 1608 r. informuje o istnieniu dwóch wsi Rożdżałów („pospołu są jak jedna wieś”), w której znajdowało się 22 „dworzyszcza”, płacące po 12 groszy czynszu, po korcu owsa i po 2 kapłony. Nadal istniała karcza, a mieszkańcy zobowiązani byli do pracy przez dwa dni w tygodniu (z koniem). Według kolejnej lustracji (z 1661-65 r.) w miejscowości było 6 „pułłanków” i osiadłych „dworzyszcz” 6 i ¼. Obowiązki były podobne, chociaż obok owsa i kapłonów, mieszkańcy dostarczali jeszcze po 6 jaj. Lustracja wymienia również młyn. W kolejnym opisie dawnego Rożdżałowa, inwentarzu starostwa z 1769 r., wymieniono jedynie obowiązki mieszkańców. 27 pracowało z koniem, każdy jednego dnia w tygodniu. Natomiast obowiązki pieszych sprowadzały się do pracy jednego dnia w tygodniu (podana miara wskazywała 17 i ½ dnia tygodniowo przez cały rok). Ponadto nadal w Rożdżałowie istniał młyn.

W okresie zaborów, miejscowość wchodziła w skład dóbr rządowych. Według danych ze „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego…” w 1827 r. istniało tutaj 49 domów, szkoła początkowa i mieszkała pokaźna liczba osób – 310 mieszkańców. W 1862 r. na gruntach Rożdżałowa powstał kolonia niemiecka (osadników sprowadzono bezpośrednio z Niemiec). Na potrzeby kolonistów w 1871 r. powstała kaplica i szkoła. W 1900 r. wszyscy koloniści przenieśli się do Bukowy Małej (obecnie Gmina Sawin). W ramach uwłaszczenia znaczna część dóbr rozparcelowano między chłopów.

W marcu 1916 r. w Rożdżałowie funkcjonowała szkoła, w której naukę pobierało 50 dzieci. Zajęcia prowadziła Maria Kocela. W 1918 r. do szkoły uczęszczało 91 dzieci. Od 1925 r. pracowała tutaj Aleksandra Markiewicz, a od1931 r. Jan Karło.

W okresie międzywojennym Rożdżałów należał do dużych i ludnych wiosek (istniało tutaj ponad 130 gospodarstw i mieszkało według danych z 1936 r. 856 osób). Istniały również liczne zakłady rzemieślnicze, a także dwa młyny i dwa wiatraki. Działały także liczne organizacje społeczne i kulturalne oraz funkcjonowała szkoła powszechna.

Po II wojnie światowej (w 1947 r.) utworzono w Rożdżałowie trzyletnią szkołę przysposobienia rolniczego. W miejscowości zachowało się sporo starych domów, z końca XIX w. i z okresu międzywojennego (w sumie 56 drewnianych domów i murowana szkoła, wybudowana przed 1935 r.).

Rożdżałów należy do parafii Nawiedzenia NMP w Kumowie.