Depułtycze Królewskie

Połóżenie geograficzne (23°27'E i 51°04'N)

Rozległa miejscowość w południowej części Gminy Chełm, zamieszkana w 2000 r. przez 177 osób i złożona z 50 gospodarstw.
W źródłach wymieniana od 1438 r. jako Depułtycze Litewskie. Wchodziła w skład starostwa chełmskiego. Według lustracji dóbr królewskich z 1564-65 r., Depułtycze składały się z trzech „dworzyszcz” (tak określano gospodarstwo chłopskie), zwolnionych z danin i zobowiązanych do „posług” na rzecz króla. Jedno z dworzyszcz, na mocy przywileju królewskiego, posiadał „ruski pop”. W związku z tym zapisem, można przypuszczać, że w Depułtyczach mogła istnieć parafia prawosławna, chociaż według Andrzeja Gila („Prawosławna eparchia chełmska do 1596 r.”, Lublin-Chełm 1999) o istnieniu takiej parafii można mówić od 1510 r. Miejscowi katolicy związani byli z parafią Rozesłania Świętych Apostołów w Chełmie, chociaż według zapisu ze „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego…”, od 1564 r. istniała w Depułtyczach parafia katolicka. Z opisu w trakcie kolejnej lustracji (z lat 1661-1665) wynika, że w osadzie było 11 i  ¾ „pułłanków” (osiadłych 5), które m. in. dawały po korcu owsa, po dwa kapłony i dwie gęsi i po 12 jajek. W sumie dochód z folwarku wynosił 395/6 florenów. Jako własność królewska, Depułtycze były dzierżawione w XVII w. przez podkomorzego koronnego Gottarda Butlera. Kolejnymi dzierżawcami (w XVIII w.) byli m. in. Janina Czarnecka, kasztelan Czerski Michał Suffczyński oraz strażnik polny koronny Józef Suffczyński, któremu król Stanisław August Poniatowski za zasług przekazał królewszczyznę depułtycką jako dożywocie.
W okresie zaborów wieś należała do dóbr rządowych, posiadała szkołę, 22 domy i 115 mieszkańców. Przed powstaniem styczniowym Depułtycze Królewskie dzierżawił Adam Jentys (właściciel dóbr Sobieszczany, urodzony 1818 r. w Mogielnicy), który prawdopodobnie poległ w bitwie 5 sierpnia 1863 r., rozegranej na polach między Pokrówką i Depułtyczami. Jego córką była Aleksandra Jentysówna (1861-1920), nauczycielka matematyki w Instytucie Maryjskim w Warszawie i działaczka Wielkiego Proletariatu (jedna ze współzałożycieli partii). Po aresztowaniu w 1883 r., została zesłana na Syberię. Po powstaniu styczniowym dobra przeszły pod zarząd Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, a po powstaniu styczniowym folwark został częściowo rozparcelowany, a resztę dóbr otrzymał generał Wasyli Sobolewski.

Po odzyskaniu niepodległości majątek stał się własnością Skarbu Państwa i w latach trzydziestych został w całości rozparcelowany. W miejscowości zachowały się pozostałości po zabudowaniach folwarcznych i resztki parku o powierzchni 1 ha, w którym znajduje się ok. 100 drzew 20 gatunków (głównie jesiony wyniosłe, świerki pospolite, kasztanowce białe, robinie akacjowe i sosny pospolite). Od okresu międzywojennego w Depułtyczach Królewskich funkcjonował szkoła powszechna (zachował się murowany budynek z ok.1930 r.), a od 1947 r. trzyletnia szkoła przysposobienia rolniczego. Od 1933 r. w szkole pracowała Anna Hamerska, a od 1937 r. Maria Orzechowska. Nowy budynek szkoły oddano do użytku w 1966 r. Obecnie miejscowość należy do parafii pw. Wszystkich Świętych w Depułtyczach Starych.